Mijn filmblik op ‘Unter Bauern’

Hoe lang blijft de Tweede Wereldoorlog actueel en hoe lang kiest een mens om ‘weer’ een film uit die periode te aanschouwen? De klassiekers heeft iedereen natuurlijk gezien: The longest day, Een brug te ver en meer recent Zwartboek en Oorlogswinter. Voor mijzelf blijft de geschiedenis tussen de beide wereldoorlogen en de Tweede Wereldoorlog heel intrigerend.

Bij de film Zwartboek had ik al heel nadrukkelijk dat het thema Goed en Fout nadrukkelijk geen lineair verband heeft en ik denk, als representant van ruim na de oorlog, dat geen enkele oorlog dat eigenlijk heeft. Wat is nu goed en wat fout? De definitie van heel fout is mogelijk te geven, maar de daden van de meeste mensen in oorlogssituaties zijn eerder in grijstinten te beschrijven, maar dan in allerlei variaties. In rigeoureus zwart/wit denken geloof ik niet zo erg.

Een nieuwe dimensie voor mij is de Duitse speelfilm ‘Unter Bauern’* geweest. Als we over Duitsers denken in die periode, dan denken we aan de massahysterie voor Hitler, het enthousiasme om de oorlog in te gaan, de deceptie die ook al snel volgde bij velen en het lijden van de bombardementen op de vele Duitse steden en de uiteindelijke val van het Derde Rijk in 1945. Een beeld van het gewone leven, dat ook in Duitsland op veel vlakken natuurlijk doorging, is niet iets wat op mijn netvlies stond. Nu inmiddels wel na het zien van de film.

Unter Bauern laat het leven zien op het platteland in de omgeving van Münster. En ook hier vooral grijstinten van goed en kwaad. Enthousiasme voor de ideologie van Hitler komt voor naast het onderbrengen van Joden in de boerderijen. De mensen leven naast elkaar, met elkaar en voor elkaar, maar soms met tegengestelde opvattingen. Uiteindelijk laat de film zien dat menselijke verhoudingen vaak belangrijker zijn dan de principes van het nationaal-socialisme, met als gevolg dat mensen achteraf heldendaden verrichten, zonder dit vooraf te beseffen. De film leert mij, dat het nemen van beslissingen in zulke dynamische episodes in de geschiedenis vaak ‘een weg zonder terugkeer’ is, met verstrekkende gevolgen. Misschien is dat je hele leven wel, maar ben je er niet altijd zo van bewust. In de film Unter Bauern wordt het nadrukkelijk in beeld gebracht. Iedere beslissing heeft gevolgen, maar levend in nazi-Duitsland zijn de gevolgen mogelijk veel groter dan je aanvankelijk had gedacht.

De film, onder regie van Ludi Boeken, laat het leven van een groot plattelandsgezin zien met jonge kinderen, waarvan de boer geconfronteerd werd met de problemen van zijn Joodse oorlogsmakker uit de Eerste Wereldoorlog, Menno Spiegel. Uiteraard wordt het gezin van Menno Spiegel geholpen. Zijn vrouw en dochter worden op de boerderij ingekwartierd, mogelijk als ‘reguliere’ vluchtelingen vanuit de gebombardeerde steden. Menno zelf vindt uiteindelijk ook onderdak in de omgeving, gescheiden van zijn gezin. De boer ziet met lede ogen toe hoe zijn zoon naar het Oostfront gaat en zijn dochter een amoureuze verhouding heeft met een fanatiek lid van de Hitlerjugend.

De film vertelt dat niemand er zonder kleurscheuren vanaf komt in deze vreselijke periode, maar het meest intrigerende van de film vond ik de beklemmende sfeer die heel indringend is neergezet. De kleine wereld van de boerengemeenschap wordt nadrukkelijk gevolgd, maar de grote boze buitenwereld is nadrukkelijk op de achtergrond aanwezig en speelt op sommige momenten even de hoofdrol. Voor zover ik er zicht op heb, vind ik de casting uitstekend en heel geloofwaardig. Een puntje van kritiek heb ik ten aanzien van de belangrijke bijrol die de kleine dochter van Menno Spiegel vertolkte. In de meer serieuze films waarin kinderen voorkomen, vind ik vaak dat er sprake is van overacting van die kinderen. Ze zullen ongetwijfeld hun best doen, maar ik word er af en toe wat kriegel van, zo ook in deze film.

Ik zal verder geen woorden vuil maken aan de acteurs en actrices, ik ken ze namelijk niet en kan niet bogen op eerdere bewuste ervaringen ter vergelijk. En misschien is een film daarom wel des te beter omdat je vooral de rollen ziet en minder de bekende acteur.

Al met al een film die ik de moeite waarde vond om te kijken en niet snel zal vergeten.

* De link leidt ook naar de trailer van de film.

Mijn waardering voor de film is: 7,5