WINTER IN MADRID/ C.J. Sansom

Een boekbespreking zegt vooral iets over de recensent en op de tweede plaats pas over het boek zelf. Dus als je het boek van C.J. Sansom, Winter in Madrid, denkt te moeten bespreken, dan heeft de lezer recht op een klein beetje achtergrondinformatie. Vooral tijd en plaats waarop het boek gelezen is, is van essentieel belang.

In Spanje, gedurende een korte vakantie, beleef je een historisch politieke thriller die zich afspeelt in één van Spanje’s meest roerige episodes, veel intensiever. In het land waar de taal gesproken wordt die in het boek gebruikt wordt en waar je mensen tegen kunt komen die de burgeroorlog, voorgeschiedenis en de gevolgen hebben meegemaakt. Eenmaal ingezogen in het boek, probeer je na te gaan of een krasse tachtigjarige nu aanhanger is geweest van Franco of tegen hem heeft gevochten als republikein of communist. Of wat te denken van die vriendelijke vrouw die je hielp bij de plaatselijke sigarettenboer. Ze heeft ondanks haar charme een getekende uitdrukking op haar gezicht. Zou het komen door de ellende die Franco in Spanje heeft veroorzaakt? Of kijkt ze met weemoed terug naar die tijd? Een tijd die verdwenen is, nu de Spaanse democratie stevig is verankerd in Europa.

Over Europa gesproken, uit de thriller van Sansom blijkt maar eens te meer hoe Europa al met elkaar verweven was in de jaren dertig van de vorige eeuw. En dan misschien nog niet zo zeer de verschillende natiestaten, maar wel de grote (volks)stromingen zoals het fascisme en het communisme.

Winter in Madrid speelt zich voornamelijk of in de winter van 1940/41. De hoofdpersoon Harry, gewond geraakt bij het militaire débacle van de Engelsen tegen Hitler aan het begin van de Tweede wereldoorlog, voelt de drive om toch iets te doen voor zijn vaderland. Hij besluit daarom ook vrij snel positief te reageren als hem gevraagd wordt zijn oude schoolgenoot van een private Engelse kostschool te bespioneren in het Madrid van na de burgeroorlog. Als dan blijkt dat deze bijna psychotische zonderling ook nog een relatie heeft met de vriendin van een andere schoolvriend Bernie, zijn de persoonlijke drama’s en intriges compleet al is deze Bernie als strijder en kameraad in het Internationale leger tegen Franco vermist en naar het zich laat aanzien omgekomen.

Om het verhaal duidelijk te maken zijn flashbacks noodzakelijk. Deze terugblikken geven een mooi sociaal beeld van Engeland dat nog verwoede pogingen doet om een wereldmacht te zijn. Maar vooral geven ze een beeld van de Spaanse contemporaine geschiedenis. Een feodale maatschappij zoals Spanje was, wordt hardhandig geconfronteerd met de internationale stromingen zoals het communisme en het fascisme. De Spaanse burgeroorlog als een bloedige voorloper van de Tweede Wereldoorlog die nog moest gaan komen.

Persoonlijke intriges, tegen de achtergrond van het Madrid dat steeds armoediger wordt en zich de repressie van de dictatuur van Franco moet laten welgevallen en vooral ook tegen de achtergrond van het diplomatieke en politieke krachtenveld in Europa aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, is de leefwereld van de onervaren Engelse spion Harry. Een ongemeen spannend boek voor de klassieke thrillerliefhebber, maar ook voor de lezer die inzicht wil verkrijgen van een stukje Europese moderne geschiedenis. Maar bovenal is het een boek over ethiek en het passeren van de grenzen van menselijke waarden en normen. Een boek voor iedere Europeaan, maar vooral ook voor de Spanjaarden. Want in Spanje begint de tijd een beetje rijp te worden om met reflectie terug te kijken naar hun eigen geschiedenis.

 Winter in Madrid
C.J. Sansom
In het Nederlands vertaald door Ineke van Bronswijk (2007)
Oorspronkelijke uitgave in 2006